De egel, het gidsdier

De Europese egel boekt na decennia lang eindelijk weer voortgang in ons land. Heel lang waren ze de zorgenkindjes van de natuurliefhebbers en dat was helaas terecht. Egels zijn echte alleseters die zich makkelijk aanpassen, maar zijn toch een diersoort die heel lang heeft geleden onder het opkomen van de industrie en de huizenbouw. En als egels weinig voedsel of schuilplaats meer kunnen vinden om te overleven, dan geeft dat ook aan dat veel meer dieren daar last van hebben. Ook als dat niet altijd goed zichtbaar is voor ons. Gelukkig gaat het weer wat beter met de populatie aan egels in ons land, maar de zorgen zijn zeker nog niet weg. Daarom willen wij graag de egel als gidsdier voor biodiversiteit gebruiken. Als het goed gaat met de egel, dan gaat het goed met de natuur!

De Europese egel

Europese egels zijn omnivore insecteneters. Dat betekend dat ze het liefst insecten eten, maar ze zijn niet kieskeurig. Als ze een besje tegenkomen of een dode vogel dan is dat ook prima. Ze kunnen tot wel 40 slakken eten per nacht en zijn dus ideale dieren om te verwelkomen in onze tuinen. Jij houdt jouw groentes en de egel eet de slakken. Ideaal toch? Daarnaast zijn egels echte seizoensdieren: in de hete zomers houden ze bij extreme temperaturen een korte zomerslaap en in de winter als het hun te koud wordt gaan ze in winterslaap. Die winterslaap duurt grofweg vanaf oktober tot en met april.

Tijdens de lente wanneer de egels net wakker worden, gaan ze op zoek naar voedsel om weer op krachten te komen. Veel insecten zijn dan al een tijdje in de weer en sommigen hebben zelfs al larven. Vogels leggen dan ook eieren en jonge vogeltjes vallen wel eens uit hun nest. Ideale omstandigheden voor de egels om te scharrelen, en dat doen ze dan ook. Egels kunnen namelijk tot 4 kilometer per nacht afleggen. Het zijn routinedieren, dus wanneer een egel een paar plekken heeft gevonden waar veel te eten is, zullen ze daar regelmatig terugkomen.

In het begin van de zomer begint het paarseizoen van de egel. De mannetjes krijgen regelmatig bezoek van de vrouwtjes en paren dus heel wat af in deze weken. Dat kun je duidelijk horen, want de mannetjes roepen de vrouwtjes met een hoog gegil om ze te verleiden. En zo’n paringsdans kan soms uren duren! Na het paren gaan de egels weer uit elkaar: het zijn dieren die het liefst alleen leven. Alleen de jongen die nog moeten leren hoe alles werkt blijven tot 6 weken bij hun moeder. Wanneer je meerdere egels bij elkaar ziet, zijn het waarschijnlijk jonge egeltjes die samen op pad zijn om voedsel te zoeken of een moeder egel met haar jongen. Egels staan er bekend om dat er begin van de zomer en eind van de zomer nestjes worden geboren. De meeste vrouwtjes krijgen dus twee nestjes per jaar.

In de herfst wanneer het kouder wordt, gaat een egel weer flink op zoek naar extra voedsel om zo veel mogelijk vet op te slaan voor de aanstaande winterslaap. In dezelfde periode gaan ze ook op zoek naar een geschikte slaapplaats en vullen deze met materiaal om goed te isoleren. Hiervoor gebruiken ze bladeren, takjes en mos.

In de winter is de egel in winterslaap.

Het gevaar ligt altijd op de loer

Helaas is de egel nooit écht veilig. Menselijk verkeer maakt veel slachtoffers onder de egels, maar ook mysterieuze ziektes, parasieten, schimmels en roofdieren. En ook verpakkingen van onze voeding vormen een gevaar, want egels kunnen daar ziek van worden of in vast komen te zitten. Er worden jaarlijks talloze egels gevonden die gewond of ziek zijn. Niet iedere egel overleefd het, zelfs niet met liefdevolle verzorging van opvangcentra. Ook niet elke egel kan terug de natuur in, bijvoorbeeld omdat ze doorlopend medicatie nodig hebben of omdat ze te ernstig gehandicapt zijn geraakt.

De egel heeft het dus erg lastig in een omgeving met veel woningen en industrie. Vooral wanneer er geen of weinig mogelijkheid is om veilig te manoeuvreren door de omgeving, of omdat er weinig tot geen mogelijkheid is om voedsel te vinden of te schuilen. Daar zijn groenstroken met struiken en bloemen voor nodig, het liefst met extra ondersteuning door middel van insectenhotels, vogelnestkastjes en egelhuisjes.

De egel als gidsdier

Vanuit Hoogeveen Groen willen wij de egel uitroepen tot gidsdier van de biodiversiteit. Het is een dier dat afhankelijk is van veel andere dieren voor voedsel én van planten voor voedsel en schuilplaats. En natuurlijk heeft een egel ook water nodig om te kunnen drinken. De egel is dus een dier die veel biodiversiteit nodig heeft. En als de egel het goed doet in Hoogeveen, kun je daarmee ook zeggen dat het goed gaat met de natuur!

Hoe we dat in de gaten houden? Daar hebben we jouw hulp bij nodig! Geen zorgen, het kost je geen geld en ook maar een paar minuten van je tijd. Door middel van zichtmeldingen van egels en de locatie waar de egels gezien worden, kunnen wij bijhouden hoe het met de egel in Hoogeveen gaat. Elk jaar komt er een nieuwe map voor nieuwe zichtmeldingen en de oude mappen worden bewaard om te vergelijken hoe Hoogeveen ‘evolueert’ over de jaren heen. Die zichtmeldingen kunnen op verschillende manieren gedaan worden:

1. Via waarneming.nl: Maak een account aan bij Waarneming.nl en geef daar uw zichtmeldingen van egels door. Deze nemen wij maandelijks mee in de onderstaande map.
2. Via What’s App: Stuur een berichtje via What’s app naar 06 211 449 70 met daarin de zichtmelding en de locatie van de zichtmelding.
3. Stuur een email: Stuur een email naar info@hoogeveengroen.nl met daarin de zichtmelding en de locatie van de zichtmelding.

De egelmap

Bovenstaande egelmap wordt elk jaar opnieuw gebruikt voor de zichtmeldingen van Europese egels in en om Hoogeveen. Maar daarnaast toont het ook de stadsparken, natuurgebieden en groenstroken. Elke gemarkeerde locatie op de map verteld iets meer over de status van de locatie: de mate van biodiversiteit en de toegang tot voedsel, water en schuilmogelijkheid voor egels. Hieronder ziet u een legenda.

Egelmappen uit vorige jaren

• Egelmap 2023